08/05/2000 - Nu.nl

Onlangs is de complete directie van Bruna, een van de grootste boekenuitgevers van ons land, opgestapt met medeneming van enkele belangrijke stafmedewerkers. Zij beginnen voor zichzelf een nieuwe uitgeverij, waarin toepassing van ICT, e-commerce en internet een belangrijke rol zal spelen. In de omgeving van de oude uitgeverij Bruna ontmoetten zij teveel weerstanden en te weinig bereidheid om in deze nieuwe ontwikkelingen te investeren. Intussen lieten ze mijn boek, 'De derde revolutie', dat precies op dat moment verscheen, als weeskind achter.

In de daaraan voorafgaande jaren werd almaar opnieuw bezuinigd. De Bruna-boekwinkelketen was al eerder afgestoten, omdat deze niet tot de core-business zouden horen, zo hadden de financiële managers in hun wijsheid besloten. Met de verkoop van deze keten was de uitgeverij meteen zijn greep kwijt op het voor hen belangrijkste distributiekanaal naar de boekenconsument en daarmee ook het directe contact met die consument.

Als auteurs hebben we dat direct mogen merken. Voor de verkoop van je boek is het van groot belang dat de boekhandelaar iets in jouw boek ziet en het op een goede plek in zijn winkel wil leggen. Vanaf toen waren we van deze betrekkelijke willekeur vrijwel geheel afhankelijk, met als gevolg dat een en hetzelfde boek in de ene stad liep als een tierelier en de andere stad helemaal niet.

Toen eenmaal de boekwinkelketen was verkocht namen de financiële managers van de holding de macht in de uitgeverij over en werd deze jaar op jaar getrakteerd op nieuwe targets en steeds weer nieuwe bezuinigingen. Had ik in het begin nog een uitgever van niveau als gesprekspartner, aan het einde was dat de voormalige tekstcorrector, dat was wel zo goedkoop!

Intussen is de verkoop van boeken via internet aan een vliegende start begonnen. Mijn collega professor Heertje heeft zojuist zonder tussenkomst van een uitgever en de boekhandel een nieuw boek op de markt gebracht dat alleen nog digitaal kan worden besteld.

Ook de druktechniek is volop in beweging. Boeken worden nauwelijks meer klassiek gedrukt, maar in toenemende mate via digitale technieken met behulp van zeer geavanceerde kopieerapparaten geproduceerd. Vorige jaar mei mocht ik op een beurs in de RAI de nieuwste loot aan deze stam van Xerox introduceren. Een voorpublicatie van twee hoofdstukken uit mijn 'Derde revolutie' werd als demonstratie in twintig seconden geproduceerd, gebrocheerd en met omslag en al.

De kwaliteit kon nog niet wedijveren met de klassieke paperback, maar de mogelijkheden waren duidelijk. Binnen een jaar haalt men die kwaliteit wel en dan is het mogelijk het boek gedecentraliseerd aan te maken. Zo'n machine kost nu nog een miljoen gulden en is dus alleen binnen handbereik van de grote boekhandel en de grote internetverkoper, maar dat is slechts een kwestie van tijd. Over enige jaren is dat een betaalbare machine en dan kan men bij wijze van spreken zijn boek eventjes laten produceren bij een vestiging van Albert Heijn.

Deze ontwikkelingen schudden de hele logistieke keten van auteur, uitgever, boekverkoper en consument door elkaar. Technisch is het nu mogelijk dat de auteur vrijwel rechtstreeks met de consument communiceert, zonder tussenkomst van uitgever en boekverkoper. Daarbij kan de auteur zijn tekst op elk gewenst moment actualiseren en is de doorlooptijd van een boek in zijn definitieve tekstvorm terug gebracht tot nul.

Vroeger deed een goed non-fictie boek zo'n vijf jaar, nu is dat krap een jaar, straks zonodig bij wijze van spreken een dag. Zo zal het overigens maar ten dele gaan. Een boek en een artikel hebben een omgeving nodig, een auteur heeft een stabiele discussieomgeving nodig wil hij kwaliteit produceren. Dat betekent dat er hoog gekwalificeerde redacties en uitgevers nodig zijn, mensen die inhoudelijk weten waarom het draait. Die in staat zijn concepten te ontwikkelen en een voor de auteur goede werkomgeving weten te creëren.

Het is precies dat, waarop de uitgevers keer op keer hebben bezuinigd. Die ontwikkeling zal in de nieuwe omgeving van productie, verspreiding en verkoop moeten worden gekeerd, wil het boek, het tijdschrift, nog de moeite van het lezen waard blijven. Kortom, er is een hoop werk aan de winkel voor de mensen die bezig zijn met ICT en boeken en tijdschriften. Het is niet alleen kwestie van nieuwe technologie en marketing, maar evenzeer een kwestie van inhoud ofwel content, zoals ze dat in die kringen noemen.

Pim Fortuyn