29 oktober 2002, Business Class
De mooiste foto is afgedrukt door NRC Handelsblad op de voorpagina. Koningin Maxima met diadeem in een prachtige galajapon, enigszins verlegen glimlachend en de rest van het koninklijke gezelschap is door de opmaakredactie van de krant vakkundig weggeretoucheerd.
Maxima heeft de koninklijke firma in zijn geheel zonder slag of stoot overgenomen, zo zegt de foto.
Hier is sprake van een natuurtalent, hetgeen ook al bleek ten tijde van de persconferentie naar aanleiding van de aankondiging van haar huwelijk met de Prins van Oranje. Deze mevrouw hoeft qua PR en mediapresentatie niets meer te leren. Sterker nog, alles wat haar op dit terrein nu nog wordt aangeleerd zal alleen maar afbreuk doen aan haar performance.
De vraag is natuurlijk wel, hoe nu verder? De eerste jaren zal zij haar handen vol hebben aan de nieuwe woning, het linten knippen en de kinders, maar ja daarna!
De geschiedenis met de prinsgemalen stemt weinig hoopvol. De echtgenoot van koningin Wilhelmina, Prins Hendrik, was een eclatante mislukking en een diep trieste figuur. Wat bekend is over zijn leven naast Wilhelmina is doortrokken van een grote tragiek en doet je in emotioneel opzicht partij trekken voor hem en tegen Wilhelmina met haar ijzeren Heinen opvatting over zijn maatschappelijke positie. Die was volgens haar nul en diende dat vooral ook te blijven.
Prins Bernhard is een doorlopend succesverhaal. De man heeft zowel van de functie als van zijn persoonlijk leven waarlijk iets gemaakt. De negentigjarige Prins geniet nog dagelijks van het leven en haalt nog immer het onderste uit de kan. De Lockheedaffaire was de enige keer in zijn lange loopbaan dat hij het deksel op zijn neus kreeg en hoe! Het scheelde weinig of een constitutionele crisis was het gevolg geweest. De affaire maakte duidelijk dat een al te vrijmoedige interpretatie van de functie van prinsgemaal tot grote constitutionele problemen kan leiden.
Zijn opvolger, Prins Claus, heeft daar dubbel en dwars de rekening voor mogen betalen. Prins Claus is een diep tragische Prins met grote talenten, maar die deze talenten nimmer heeft mogen ontplooien. De tragiek van de Prins schuilt erin dat hij een man is van grote intelligentie, eruditie en emotionele empathie. Meer dan Hendrik begreep Claus in welke onmogelijke positie hij verzeild was geraakt. Een ornament van de troon, niet meer en niet minder. Als je beseft dat je wat kunt, moet zoiets een regelrechte horror zijn. Ik ben geen psychiater en heb dus geen oordeel over de depressies van de Prins, maar ik kan me wel voorstellen dat een dergelijk bestaan zonder dat je daar enige echte betekenis aan kunt en mag geven absoluut niet bevorderlijk is voor jouw mentaal en lichamelijk welbevinden. Ik heb het sedert jaar en dag een grote schande gevonden dat wij een systeem koesteren en in deze vorm laten voortbestaan, dat een dergelijke prijs, van een hoogstaand mens als Prins Claus is, durft te vragen.
Wat we tot nu toe van Maxima weten stemt voor wat de toekomst betreft niet vrolijk, zeker als wij niet bereid blijken te zijn het systeem te veranderen. Zij presenteert zich als een intelligente, daadkrachtige en empathische vrouw. Niet een vrouw om achter de geraniums te zetten. Willen we haar een waardevol leven mogelijk maken waarin zij een belangrijke stem heeft in de invulling daarvan, dan moet het systeem op de helling. Dat betekent dat haar een eigen ruimte en rol gegund moet worden en dat de koudwatervrees van de ministeriële verantwoordelijkheid, plaats maakt voor een zekere ruimhartigheid. Die ruimhartigheid moet inhouden dat we haar een mening gunnen en werk dat, binnen de perken maar toch, een botsing met de ministeriële verantwoordelijkheid niet bijvoorbaat uitsluit. Zo’n botsing is nooit leuk, maar is verre te prefereren boven het inhoudsloze bestaan waartoe we Prins Claus hebben veroordeeld.
In de huidige tijd waarin individuele ontplooiing zo ongeveer het hoogste goed en het hoogste genbod is, mogen wij als samenleving niet van iemand vragen dat ten behoeve van het systeem maar even op te geven en wel levenslang.
Maxima heeft recht op individuele ontplooiing en het nastreven van een zinvol bestaan, wat daar de constitutionele risico’s ook van mogen zijn.
Wij mogen hopen en verwachten dat zij haar precaire positie als echtgenote van de Koning bewust is en daar verstandig mee om zal gaan. Zij mag dan verwachten dat wij en de regering niet op alle slakken zout zullen leggen en haar de ruimte gunnen haar talenten te benutten en te ontplooien.
De Kamer discussieert hier niet over en van Kok c.s. zijn geen voorstellen gekomen om dit netelige probleem aan te vatten. Men discussieert liever over zoiets onbenulligs of en wanneer haar vader aanwezig mag zijn bij publieke gebeurtenissen en of Maxima zich nu straks Koningin of Prinses mag noemen. De discussie moet echter nu beginnen en niet als het probleem zich in volle omvang aandient.
Laten wij daar dan maar vast mee beginnen op de onvolprezen site van Business-Class.
Pim Fortuyn
Rotterdam, 29 oktober 2001